Cultureel erfgoed - Rinus de Regt

Zijn eerste uitgave was 'Kleine monumenten in Wemeldinge', een boekje met foto's en beschrijvingen van alle cultuurhistorisch interessante details die hij maar kon vinden. 'n Gevelversiering hier, en een smeedijzeren hek of gedenksteen daar. Dat was in 2001.

Dit boekje maakte hij op verzoek van Heemkundige Kring De Bevelanden. Het was in een oogwenk uitverkocht en dus volgden meer boekjes. Eerst over Kapelle, Biezelinge, Eversdijk en Schore en vervolgens een boekje over Yerseke. Een vierde uitgave, over Heinkenszand, is voorlopig nog in bewerking.

Hij kreeg namelijk een verzoek van toenmalig gemeentearchivaris Allie Barth. De gemeente had, onder aanvoering van wethouder Joost Adriaanse, het ambitieuze plan opgevat om al het erfgoed in de gemeente te documenteren. En daar was Rinus bij nodig. Als hts'er stedenbouwkunde met meer dan dertig jaar ervaring was hij precies de juiste man op het juiste moment. Samen met medewerkers van het Gemeentearchief zette hij zich eind 2007 aan deze klus.

Database

Het erfgoedproject houdt in dat er nauwgezette beschrijvingen en foto's van elk object dat van cultuurhistorisch belang is, in een database gezet worden. Het doel daarvan is inzicht te krijgen in de omvang en de categorieën cultureel erfgoed waarop eventueel beleid ontwikkeld kan worden. Het is een arbeidsintensief project. Denk maar eens aan alle categorieën die te onderscheiden zijn. Maritiem erfgoed, religieus erfgoed, agrarisch erfgoed, industrieel erfgoed en dan nog overige bebouwing zoals woningen, stadhuizen en molens.

Dus, Rinus de Regt ging eropuit en beschreef ter plekke wat hij zag. Hij bekeek en fotografeerde gebouwen en andere objecten in de hele gemeente. Hij beschreef de kenmerken, de ouderdom, de bouwkundige staat, de staat van onderhoud, bijzondere architectonische elementen. Vooral de buitenkant van al die objecten, want vanwege privacy ligt het met de inventarisatie van interieuren natuurlijk wat moeilijker. Vervolgens zette hij alles in een daarvoor ontwikkelde database. Het religieus en agrarisch erfgoed vordert goed en gaat naar een afronding. 

Kwetsbaar

Wat valt hem op bij dit werk? Hij roert de kwetsbaarheid van monumentale boerderijen aan. Ieder jaar gaan er boerderijen verloren. Er zijn voorbeelden van prachtige monumentale boerderijen die niet meer agrarisch in gebruik zijn, en waarvan de eigenaars het onderhoud nu nog op zich blijven nemen, maar voor hoe lang nog? Dat kost veel moeite en veel geld. Om maar een voorbeeld te noemen, elke keer als het gestormd heeft, moeten rieten daken hersteld worden. Zijn daar potjes voor? Rinus schetst het probleem. Als de inventarisatie straks klaar is, dan weet je precies hoeveel boerderijen er in de gemeente zijn. Het zijn er ruim honderdvijftig. Die kun je niet allemaal helpen. Als Monumentenzorg al geld heeft, wat nauwelijks het geval is, dan is het elke keer een proces van lange procedures.

Want wat als een moderne boer in zo'n monument zijn bedrijf wil gaan uitoefenen? De schuur werd ooit gebouwd op de landbouwmethoden van honderden jaren geleden (alles met de hand en met paard en wagen dus) en werd voornamelijk gebruikt voor de opslag van graan. Vandaag de dag kan een auto er nog net in. Maar combines en ander modern materieel uiteraard niet.

Een mooi voorbeeld van een monumentale boerderij is Veldzicht in Oud-Sabbinge. Die is uit 1700 en heeft nog allerlei originele details.

Momenteel is Rinus de Regt bezig met het religieus erfgoed van 's-Heer Arendskerke, de Petruskerk. Alles is gefotografeerd en hij werkt nu aan de beschrijvingen. Daaruit vloeide een ander klusje voort. Op verzoek van de dorpsvereniging en de Heemkundige Kring maakt hij een boekje over de kleinere en grotere monumenten in dit dorp. Het boekje zal wat anders van opzet zijn dan zijn vorige boekjes. De opzet is een overzicht geven van de groei en de veranderingen van het dorp van zijn laat-middeleeuwse vorm naar de twintigste eeuw.  Een stedenbouwkundige benadering dus. Vertrekpunt is het kadastrale minuutplan van 1832.

Religieus erfgoed

Bij de beschrijvingen van kerken gaat het niet alleen om het onroerend goed. Ook om het roerende goed: de avondmaalstellen, bijbels, orgels, verlichting, preekstoel, doopvont, herenbanken, familiewapens, zandlopers enzovoort. Daar is vaak weinig over bekend. Hij geeft een voorbeeld. Toen twee kerken van Wolphaartsdijk in 2004 fuseerden, moest er een beschrijving komen van het onroerende en roerende eigendom van de beide partners. De Stichting Kunst in kerken heeft dat op zich genomen. Rinus de Regt was er blij mee. Merken, de makers, bijzonderheden, jaartallen, alles is keurig beschreven. De afgestoten kerk aan de Hoofdstraat werd verbouwd tot woonhuis, van de originele details is niet veel meer over. Maar dankzij deze stichting en het erfgoedproject is alles goed gedocumenteerd en voor altijd raadpleegbaar.  

Echt verheugd is hij als hij een nog onaangetast monument tegenkomt. Een kerkje dat nog vrijwel geheel origineel is. De kerk van de Gereformeerde Gemeente aan de Villa Novastraat is er een voorbeeld van. Dit soort bouw was in de negentiende en begin twintigste eeuw gangbaar bij de afgescheiden kerken.

Ook restauratieprojecten volgt hij op de voet. De mooiste en bekendste kerk van Wolphaartsdijk, de hervormde kerk aan de Oostkerkestraat uit 1862, is onlangs gerestaureerd. Aan de hand van een enkel detail schetst hij wat daar zoal bij komt kijken. De kerk heeft veel ruitjes, geëtste ruitjes. Als er een stuk is, kan dat in Nederland al niet meer gemaakt worden. Dan moet je naar België, waar dat ambacht wel in stand is gehouden.

Ook het restauratieproject Westerkerk in Goes mag zich in zijn warme belangstelling verheugen. Zou de beheerstichting weten dat de psalmborden die er oorspronkelijk in zaten, nu in de kerk in Wilhelminadorp te vinden zijn? (Verzaagd en wel, want ze waren natuurlijk veel te groot voor de veel kleinere dorpskerk.)

Open Monumentendag

Rinus de Regt werkt aan meerdere zaken tegelijk. Naast het al genoemde inventarisatieproject cultureel erfgoed en de boekjes over kleine monumenten, is hij ook betrokken bij Open Monumentendag. De werkgroep bekijkt jaarlijks hoe ze kunnen aansluiten bij het jaarthema en verschillende keren leidde dat tot een extra uitgave naast de programmafolder. Rinus de Regt maakte bijvoorbeeld een fietsroute naar Wolphaartsdijk in 2008, een route door de binnenstad in 2009 en een boekje over varend erfgoed in 2011. Ze zijn allemaal op de website van het Gemeentearchief terug te vinden. Hoe de database cultureel erfgoed in de toekomst raadpleegbaar wordt voor het publiek, is nog de vraag. Wordt vervolgd.

Dit interview is afgenomen in 2013.